Waarborgen van de Regeling Weigerende Observandi
Met de regeling wordt het medisch beroepsgeheim van behandelaren doorbroken. Ook wordt er inbreuk gemaakt op het fundamentele recht van een burger op een privéleven. Gelet op de doorbreking van deze belangrijke rechten, is de regeling met een aantal waarborgen omkleed zodat er zorgvuldig met de privacygevoelige gegevens van de verdachte wordt omgegaan.
Wettelijke regeling als grondslag voor advisering
Omdat behandelgegevens privacygevoelige gegevens zijn, is een wettelijke regeling vereist om deze doorbreking van het beroepsgeheim mogelijk te maken. Door de regeling op te nemen in artikel 37a Wetboek van Strafrecht is aan deze voorwaarde voldaan.
Zwaarwegend belang: bescherming van de samenleving
Er mag alleen een vergaande inbreuk worden gemaakt op het recht op een privéleven van een verdachte als dit noodzakelijk is. Er moet sprake zijn van een dringend en zwaarwegend maatschappelijk belang. Doordat met deze regeling wordt beoogd meer slachtoffers en maatschappelijke schade te voorkomen, doordat aan gevaarlijke verdachten met een stoornis een tbs-maatregel kan worden opgelegd, vormt de bescherming van de samenleving de rechtvaardiging voor de doorbreking van het medisch beroepsgeheim en voor de inbreuk op het recht op privacy van de verdachte.
Bescherming van de verdachte
De AGWO vraagt alleen behandelgegevens op in strafzaken waarbij sprake is van een verdenking van een ernstig misdrijf dat is gericht tegen of gevaar veroorzaakt voor de onaantastbaarheid van het lichaam. Tevens moet eerst zijn geprobeerd om op andere, minder ingrijpende manieren informatie over de geestvermogens van de verdachte te verzamelen. Pas als de verdachte medewerking aan gedragsdeskundig onderzoek heeft geweigerd, hij klinisch is geobserveerd in het Pieter Baan Centrum en hij niet bereid is om medewerking te verlenen aan de verstrekking van persoonsgegevens over een mogelijke stoornis of gebrekkige ontwikkeling van zijn geestvermogens, kan de regeling weigerende observandi worden toegepast.
AGWO als poortwachter
De AGWO ontvangt het volledige behandeldossier, maar stuurt alleen de bruikbare gegevens door aan de gedragsdeskundige rapporteurs. Hiermee bewaakt de AGWO het belang dat de inbreuk op het medisch beroepsgeheim niet verder gaat dan noodzakelijk is. Voorts ontvangen de officier van justitie en de penitentiaire kamer alleen het advies van de AGWO, waarin abstract staat omschreven of er bruikbare gegevens zijn aangetroffen. De behandelgegevens blijven onder de AGWO. Overigens beschrijft de AGWO ook of er bruikbare gegevens zijn aangetroffen die duiden op de afwezigheid van een stoornis of gebrekkige ontwikkeling bij de verdachte. De AGWO beoogt de gedragsdeskundige rapporteurs in staat te stellen zich een zo compleet mogelijk beeld te vormen over de geestvermogens van de verdachte.
Rechterlijke machtiging vereist voor verstrekking behandelgegevens
Pas bij een onherroepelijke beslissing van het Gerechtshof worden de gegevens verstrekt aan de rapporteurs. De penitentiaire kamer van het Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden toetst of het verstrekken van de behandelgegevens aan gedragsdeskundige rapporteurs proportioneel en noodzakelijk is. Alleen dan wordt een machtiging voor verstrekking afgegeven. Tegen de beslissing van deze kamer staat beroep in cassatie open voor de verdachte en het Openbaar Ministerie. Pas nadat een eventueel cassatieberoep is afgewikkeld, worden de gegevens verstrekt.